Το ιερό νησί της Δήλου – Γιατί απαγορεύθηκε να γεννιέται και να πεθαίνει κάποιος επάνω σε αυτό

Advertisement

Μοναδικό σε ολόκληρο τον κόσμο είναι το νησί της Δήλου, ως ο πιο μεγάλος φυσικός νησιωτικός αρχαιολογικός χώρος. Σε κανένα άλλο νησί δεν φιλοξενούνται τόσα πολλά μνημεία αρχαϊκών, κλασικών και ελληνιστικών χρόνων και γι’ αυτό αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ.

Πολλά τα ερωτήματα: Γιατί o Δαρείος απαγόρευσε στον ναύαρχό του Δάτη να εισβάλει στη Δήλο; Γιατί ορίστηκε η απαγόρευση να γεννιέται ή να πεθαίνει κανείς στη Δήλο; Τι σημαίνει άραγε ο όρος «δήλοι» και τι αναφέρει γι’ αυτόν η Παλιά Διαθήκη; Πώς και γιατί οι ανασκαφές έδειξαν ότι πριν λατρευτεί o Απόλλωνας, η Δήλος ήταν τόπος λατρείας της Άρτεμης, γεγονός που μαρτυρά μια συνέχεια στη λατρεία της μεγάλης προελληνικής γυναικείας θεότητας, η οποία περιθωριοποιήθηκε με την επικράτηση της λατρείας του Απόλλωνα; Διαβάστε το κείμενο που ακολουθεί!.

Η Δήλος, όπως όλοι γνωρίζουν, είναι ένα ολοφώτεινο μικρό (μέγιστο μήκος 6 χλμ., μέγιστο πλάτος 1,3 χλμ.) άγονο νησί, που βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο των Κυκλάδων (6 μίλια από τη Μύκονο). Ο παράλιος ομώνυμος οικισμός (14 κάτ., υπάλληλοι της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας) υπάγεται διοικητικά στον δήμο Μυκόνου του νομού Κυκλάδων. Πάντως, στο νησί απαγορεύεται η παραμονή επισκεπτών μετά τη δύση του Ήλιου.

Στη Δήλο, σύμφωνα με τη μυθολογία, γεννήθηκε ο Απόλλωνας. Στην αρχαιότητα, το νησί υπήρξε λατρευτικό κέντρο μεγάλης σημασίας. Από τη λατρεία του Απόλλωνα αλλά και άλλων θεοτήτων σώζονται σπουδαία δείγματα, καθώς και μαρτυρίες του σημαντικού ρόλου που διαδραμάτισε η Δήλος στην ιστορία της αρχαίας Ελλάδας.

Το ψηλότερο σημείο της Δήλου (112 μ.) είναι ο Κύνθος, το ιερό όρος στα Α της στενής πεδιάδας, όπου εκτεινόταν η αρχαία πόλη και το ιερό του Απόλλωνα. Άλλοι μικρότεροι λόφοι ορίζουν την πεδιάδα από τα B και τα Ν. Οι ακτές, που είναι διαβρωμένες από τη θάλασσα και γι’ αυτό αφιλόξενες, έχουν δύο μικρά λιμάνια στη δυτική πλευρά: το αρχαίο, στο οποίο αποβιβάζονται και σήμερα οι επισκέπτες, και τους Φούρνους. Υπάρχουν ακόμα δύο μικροί όρμοι, η Γούρνα ΒΑ και ο Σκαρδανάς ΒΔ. Ένας χείμαρρος, ο Ινωπός, που ξεκινά από τη δυτική άκρη του Κύνθου, σχηματίζει ένα έλος, που στην αρχαιότητα αποτελούσε την «Ιερά Λίμνη» της Δ. Η βλάστηση είναι αραιή και αποτελείται από χαμηλούς θάμνους· από επιγραφές, όμως, προκύπτει πως στην αρχαιότητα υπήρχαν ελιές, συκιές, αμπέλια, κήποι και, μέσα στο τέμενος, ολόκληρο άλσος. Σήμερα στον χώρο του ιερού υπάρχει μόνο ένας φοίνικας, τον οποίο φύτεψαν οι αρχαιολόγοι που έκαναν τις ανασκαφές τον 19ο αι.

Λίγα λόγια για τη Μυθολογία και την Ιστορία.

Η σημαντική θέση της Δήλου, λόγω της ασφάλειας που παρείχε σε όσους ταξίδευαν μεταξύ Μικράς Ασίας, Χίου, Σάμου και κυρίως Ελλάδας, προσέλκυσε κατοίκους ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ. Αρχικά πρέπει να χρησίμευε ως σταθμός και αργότερα για μόνιμη εγκατάσταση ψαράδων, ναυτικών αλλά και πειρατών.
Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στον Κύνθο, γεγονός που μαρτυρά ότι τα παράλια του νησιού δεν ήταν ασφαλή. Ο πρώτος οικισμός (περίπου δώδεκα καλύβες) ιδρύθηκε από ναυτικούς από τη Μικρά Ασία, ίσως Κάρες, κατά τη μαρτυρία του Θουκυδίδη.

Μέχρι τον 14o αι. π.Χ. η Δ. ήταν άσημη, γιατί το έδαφός της δεν προσφερόταν για ανάπτυξη οικισμού. Από την εποχή αυτή όμως άρχισε η εγκατάσταση κατοίκων στην παραλία και στη θέση του κατοπινού ιερού οικοδομήθηκαν κάποια λατρευτικά κτίρια, άγνωστο ποιας θεότητας· εικάζεται ότι και εκεί, όπως και αλλού στη Μυκηναϊκή Ελλάδα, λατρευόταν η μεγάλη γυναικεία θεότητα της γονιμότητας.

Οι ανασκαφές έδειξαν ότι πριν λατρευτεί o Απόλλωνας, η Δήλος ήταν τόπος λατρείας της Άρτεμης, γεγονός που μαρτυρά μια συνέχεια στη λατρεία της μεγάλης προελληνικής γυναικείας θεότητας, η οποία περιθωριοποιήθηκε με την επικράτηση της λατρείας του Απόλλωνα. Στοιχείο επιβίωσης της παλιάς γυναικείας θεότητας είναι και η λατρεία της Λητούς αλλά και των Υπερβόρειων Παρθένων, τις οποίες η ελληνική μυθολογία υποβίβασε σε ιέρειες της Άρτεμης.

Η εικόνα της Δ. άλλαξε ριζικά στις αρχές της 1ης χιλιετίας π.Χ., με την εγκατάσταση των Ιώνων στο Αιγαίο. Μαζί με τους Ίωνες θα πρέπει να μεταφέρθηκε, από τη Μικρά Ασία, και η λατρεία του Απόλλωνα, του οποίου η μορφή κυριάρχησε στις γυναικείες θεότητες του νησιού και μετέβαλε τη Δήλο σε λατρευτικό κέντρο τεράστιας σημασίας. Έκφραση αυτής της αλλαγής αλλά και των αγώνων που έγιναν για την επικράτηση της απολλώνιας λατρείας πρέπει να αποτελούν τα γεγονότα που αναφέρονται στον λατρευτικό μύθο του Απόλλωνα της Δήλου, σχετικά με τη ζηλοτυπία της Ήρας για τη Λητώ, τη μητέρα του θεού και της Άρτεμης.

Κατά την κυρίαρχη εκδοχή αυτού του μύθου, όπως δίνεται στο πρώτο μέρος του ομηρικού Ύμνου στον Απόλλωνα (περίπου 700 π.Χ.), η Δ., που πλανιόταν στα κύματα, ήταν ο μόνος τόπος που δέχτηκε –όταν όλοι την έδιωχναν επειδή φοβούνταν τη ζήλια της Ήρας– την κυριευμένη από τους πόνους του τοκετού και κυνηγημένη από την Ήρα, Λητώ, για να γεννήσει εκεί. Σε αντάλλαγμα, η Λητώ είχε υποσχεθεί στη Δήλο ότι ο θεός που θα γεννιόταν από την ένωσή της με τον Δία δεν θα περιφρονούσε την άγονη γη του νησιού.

Μόλις η Λητώ, με τη βοήθεια της Ειλειθυίας και όλων των θεών που είχαν συγκεντρωθεί εκεί, εκτός από την Ήρα φυσικά, έφερε στον κόσμο τον Απόλλωνα, τα πάντα στη Δήλο πλημμύρισαν χρυσό φως και o τόπος γέμισε λουλούδια.
Άλλες εκδοχές του μύθου αναφέρουν πως o ίδιος ο Δίας παρακολούθησε τη γέννηση του Απόλλωνα από την κορυφή του Κύνθου και ότι τα πρώτα δώρα στον Φοίβο τα έφεραν νέοι και νέες από τον τόπο της ευλάβειας και της ευδαιμονίας, τη χώρα των Υπερβορείων, όπου έμενε o Απόλλωνας τους χειμερινούς μήνες.

Η λατρεία του Απόλλωνα

H λατρεία του Απόλλωνα, «του γνησιότερου δημιουργήματος του ελληνικού πνεύματος» (Βιλαμόβιτς), κυριάρχησε στη Δήλο από τους ιστορικούς χρόνους, παραμερίζοντας όλες τις άλλες λατρείες. H μορφή του εδώ ήταν διαφορετική από τη δελφική, παρά τα κοινά χαρακτηριστικά. Και στα δύο ιερά ήταν θεός της μουσικής και του φωτός!

Ενώ όμως στη Δήλο γιορταζόταν με χορούς και ύμνους και τιμούσαν κυρίως τη γέννησή του, στους Δελφούς ο θεός ήταν αυστηρός και υπέβαλλε τον άνθρωπο σε πολλές δοκιμασίες. Στη Δήλο, παρότι αναφέρεται η ύπαρξη μαντείου, δεν φαίνεται να αναπτύχθηκε αυτή η πλευρά της προσωπικότητας του θεού, ενώ στους Δελφούς ήταν ο θεός που φανέρωνε με σημάδια (σήμαινε) τη θέληση του πατέρα του Δία, και με τη βοήθειά του οι άνθρωποι αποκτούσαν πολιτισμένη και ανώτερη ζωή.

Με την εγκαθίδρυση της λατρείας του Φοίβου, η Δήλος έγινε σπουδαίο θρησκευτικό κέντρο. Με τον καιρό και με τις αλλαγές της ιστορικής πορείας των ελληνικών πόλεων, η σημασία και o πληθυσμός του νησιού μεγάλωναν, ενώ οι Ίωνες του Αιγαίου και των δυτικών παραλίων της Μικράς Ασίας συγκεντρώνονταν εκεί μία φορά τον χρόνο για τα Δήλια, γιορτές προς τιμήν του θεού.Δείτε την επόμενη ή προηγούμενη σελίδα πατώντας τα νούμερα

Σελίδες — 1 2

Διαβάστε περισσότερα

Advertisement